Quốc lộ 26, trước kia là đường 21, nối liền Tây Nguyên với vùng duyên hải miền Trung. Con đường dài 200km, chạy xuyên núi rừng trùng điệp Trường Sơn đầy hiểm trở, từng là chiến trường khốc liệt của 1 thời lữa đạn!

Từ thác Yang bay, theo tỉnh lộ 8, ngược lên phía Bắc chừng 57km thì tới Ql 26. Đến ngã 3, nếu rẻ phải đi khoảng 8km sẽ tới Ninh Hòa, nếu ngược tay trái thì lên Buôn Ma Thuột, trên đoạn này, cách ngã 3 chừng hơn 5 cây số có một địa danh mà nhiều thanh niên trong độ tuổi tôi(với số quân bắt đầu bằng 68, như của tôi là 68/160299), đều biết tiếng, đó là Dục Mỹ.

Dục Mỹ cách Ninh Hòa khoảng 15km, nhưng khí hậu nơi đây rất nghiệt ngã bởi ảnh hưởng của gió Lào, nằm trong 1 thung lũng giữa rừng núi hiểm trở, nên là nơi được chọn làm huấn khu của nhiều quân chủng cùng 1 trường Hạ sĩ quan của VNCH. Hồi đó đứa nào rớt Tú Tài thì có khả năng cao là vô đây!

Qua khỏi Dục Mỹ không xa, đường 26 bắt đầu lên cao để tiếp nối với con đèo khá hiểm trở lúc bấy giờ, đó là đèo Phượng Hoàng. Đèo dài 12km, nằm trên ranh giới của 2 tỉnh Dak Lak và Khánh Hòa, xem như là cửa ngỏ của Dak Lak mở xuống miền duyên hải phía Đông Trường Sơn.

Năm 2006, đường mới sửa chửa nên vẫn còn hoang vắng, đèo Phượng Hoàng uốn lượn quanh co xuyên qua rừng già trùng điệp. Lúc bấy giờ cái tên Dục Mỹ đã rất quen thuộc với tôi, nhưng đèo Phượng Hoàng thì vẫn còn lạ lẫm, bởi trước đây nằm trong vùng chiến sự triền miên, thanh niên Việt nam tới đây như đi vào tử địa, còn dân thường thì ít héo lánh đến! Đi đường này chỉ là một lựa chọn tình cờ “hên xui may rủi”, đi đại cho biết! Do vậy, bây giờ, cái cảm giác khi lên đèo thật là khó tả, nó nao nao 1 cách lạ kỳ, bắt đầu khi Anh tài xế Hạnh, tắt máy điều hòa và hạ kính xe. Đường lên dốc, hẹp và quanh co, có chỗ rất cheo leo, có chỗ lại rậm rạp âm u khiến chúng tôi vô cùng hồi hộp, nhất là khi nghe Anh Hạnh nói “tui mới đi lần đầu”! Nhiều đoạn đang được sửa chữa, phải dừng lại chờ xe ngược chiều xuống, đó chính là điều làm chúng tôi yên tâm vì biết đường đang thông. Dẫu vậy, khi có cơ hội, tài xế Hạnh cũng hỏi: Ở trển xuống hả? Đường đi tốt hông anh?... _Tốt thôi, đi ‘vô tư”!

Từ đây về Buôn Ma Thuột còn tới 150km, nhìn cảnh quan, cùng cách sửa chữa “thủ công” của các đơn vị “lục lộ”, tôi thầm nghĩ rừng vẫn còn hoang vu, đường vẫn còn hiểm trở, mình sẽ tiếp tục len lỏi “lên ngàn” trên đoạn đường ít nhiều gian nan sắp tới.

Với những ai yêu thích thiên nhiên, ưa khám phá, thì điều đó sẽ thật thú vị, nhất là những người đã từng “mê muội” nghe Thầy Phùng Trung Ngân giảng các bài học về “Sinh môi”hồi nửa thế kỷ trước, như tôi!

Nơi đây thuộc địa bàn huyện M’Drak, dưới tán rừng xanh um của đại ngàn là nơi sinh sống của dân thiểu số bản địa mà phần lớn thuộc tộc Ê Đê có tục “bắt chồng” theo chế độ mẫu hệ! Dĩ nhiên, tôi không có dịp tiếp cận họ trong chuyến đi này, chỉ là “mượn đường” để lên vùng núi rừng DakLak, nơi có sông S’reepok chảy qua, để tiếp tục kể cho các bạn “chuyện những giòng sông Tây Nguyên”.

“Em ơi,

Ướt váy ta phơi cành cây ktang

Ướt khố ta vắt lên cây ktung

Ướt người ta cùng sưởi bên lửa hồng

Xuống suối cùng anh bắt cá

Lên rừng với em hái rau

Ta sống bên nhau mãi mãi”.

                     (dân ca Êđê)
 

 

Tuy tiêu đề là “Câu chuyện những giòng sông Tây nguyên” nhưng phần lớn sẽ viết về những gì tôi thấy trên con sông chính chảy qua Daklak là Serepok, ghi nhận trong các chuyến đi từ năm 2003 đến 2020. Dù chỉ 1 con sông, nhưng câu chuyện của nó cũng là “thân phận” của nhiều con sông khác cùng cảnh ngộ.